W  1974 roku został wysłany pierwszy e-mail. Piętnaście lat później, w szwajcarskim Instytucie Fizyki Cząstek Elementarnych, narodził się pomysł, który stał się podstawą do stworzenia stron WWW. Z kolei 17 sierpnia 1991 roku, fizyk z Uniwersytetu Warszawskiego nawiązał łączność internetową z Uniwersytetem w Kopenhadze. [1] W chwili, gdy powstało słowo Internet, nie przypuszczono, że niedługo wejdzie w życie kolejne, nowe określenie – cyberuzależnienie. Nikt nie podejrzewał, że rozwój technologii informacyjnych z czasem doprowadzi do problemów społecznych i zdrowotnych. 

Ile ryb jest w tej sieci? 

Według raportu „Digital 2019” 57% światowej populacji ma już dostęp do Internetu. W samej Europie jest to 724,7 mln jego użytkowników. Szacuje się, że każdego dnia spędzają oni średnio 6 i pół godziny na korzystaniu z sieci. Oznacza to, że wszyscy użytkownicy spędzili w 2019 roku w sumie ponad 1,2 mld lat na korzystaniu z internetu. [2]

A jak na tle całego świata wypada Polska? 

Nie zostajemy w tyle. W maju 2020 z internetu korzystało 27,7 mln Polaków (14 mln kobiet oraz 13,7 mln mężczyzn). Wykonali oni w tym miesiącu łącznie ponad 72 mld odsłon. Szacuje się, że przeciętny polski internauta spędzał w sieci blisko 2 godz. dziennie. [3]

Cyberuzależnienie – czy to choroba? 

Od połowy lat 90-tych badacze podjęli prace nad zjawiskiem uzależnienia od nowego medium, jakim był komputer i internet. Do tej pory brak jest jednak jednolitej definicji tego zjawiska. Nie istnieje wyodrębniona jednostka chorobowa ani kryteria diagnostyczne. 

W Polsce najczęściej  stosuje się określenie zaproponowane przez prof. Andrzeja Jakubika: Zespół uzależnienia od Internetu (ZUI). Napotyka się również terminy takie, jak: patologiczne używanie internetu, problematyczne używanie internetu (PUI), nadużywanie internetu, czy kompulsywne używanie internetu. [4]

Podtypy cyberuzależnienia

Amerykańska psycholog – Kimberly Young, uznana specjalistka od uzależnień behawioralnych, wyróżniła kilka typów cyberuzależnień:

• Erotomania internetowa – oglądanie filmów i zdjęć z materiałami pornograficznymi. Szczególnie niebezpieczna, gdy na materiały o treści pornograficznej trafiają osoby małoletnie lub z zaburzeniami w sferze emocjonalnej.
• Socjomania internetowa – uzależnienie od internetowych kontaktów społecznych. Charakteryzuje się zachwianymi relacjami międzyludzkimi w kontaktach poza siecią. Osoby takie nawiązują nowe znajomości tylko i wyłącznie poprzez Internet. Potrafią godzinami „rozmawiać” z wirtualnymi przyjaciółmi, lecz mają trudności w kontaktach osobistych. 
• Uzależnienie od sieci – polega na praktycznie bezustannym przebywaniu w rzeczywistości wirtualnej. Osoby takie odczuwają nieustającą potrzebę zalogowania w sieci i dostępu do informacji.
• Przeciążenie informacyjne – występuje przy natłoku informacji.
• Uzależnienie od komputera – osoba nie musi w tym wypadku przebywać w internecie, wystarczy, że spędza czas przy komputerze. Nie jest dla niej ważne to, co przy nim robi.

Skutki uzależnienia od Internetu

Pomimo że ogólny bilans cyfryzacji świata jest bardzo pozytywny, istnieją także uboczne skutki tego zjawiska. Nadmierne korzystanie z Internetu może prowadzić do zaburzeń o przebiegu podobnym do np. używania narkotyków. Psychologowie badający problem cyberuzależnień twierdzą, że nadużywanie korzystania z technologii cyfrowych prowadzi do wielkich zmian w zachowaniach społecznych człowieka, jego relacjach z otoczeniem, konsekwencji natury ekonomicznej oraz organizacyjnej (funkcjonalnej) i edukacyjnej. 

Skutki psychologiczne i społeczne

Do skutków psychologicznych, uzależnienia od internetu należy zaliczyć zanik więzi emocjonalnych z osobami najbliższymi, rodziną, przyjaciółmi. Osoby, które większość kontaktów międzyludzkich doświadczają w sieci, mają często problemy z interakcjami w świecie realnym. Trudność sprawia im nawiązywanie i podtrzymywanie relacji. Często wiąże się to z nieumiejętnością prawidłowego odczytu emocji oraz komunikacji niewerbalnej. [4]

Cyberuzależnienie bywa też przyczyną depresji powodowanej brakiem kontaktu z siecią. W połowie lat 90. w USA podczas prac budowlanych doszło do uszkodzenia szkieletu infostrady i prawie połowa kraju była przez dwa dni pozbawiona dostępu do internetu. Przyczyniło się to do odnotowania znaczącego wzrostu prób samobójczych w tamtym okresie. [5]

Do zaburzeń powodowanych przez ZUI należy też trans dysocjacyjny. Jest to utrata poczucia własnej tożsamości osobowej, zastępowanej czasem inną, jak również oddzielenie części lub grupy procesów umysłowych od reszty  świadomości. [6]

Skutki fizjologiczne 

Cyberuzależnienie oprócz skutków psychologicznych ma również negatywny wpływ na nasz organizm. Współcześni badacze wskazują szereg  objawów oraz przypadłości somatycznych będących konsekwencjami uzależnienia komputerowo-internetowego:

• zaburzenia rozwoju kostno-mięśniowego objawiających się dolegliwościami takimi jak: zespół cieśni nadgarstka, przeciążenia pasa barkowego, ramion, przedramion, nadgarstków, dłoni, uszkodzenia kręgosłupa oraz wady postawy
• bóle głowy, karku, migreny
• zanik mięśni grzbietu i pasa biodrowego
• pogorszenie i osłabienie wzroku, zmęczenie oczu
• osłabienie słuchu
• nadmierne zmęczenie – spowodowane zaburzeniami rytmu snu z powodu długich godzin nocnych spędzonych przed komputerem, jak również  ilością bodźców, które przeciążają organizm utrudniając tym samym zaśnięcie
• osłabienie systemu odpornościowego oraz problemy trawienne wywołane m.in. przez brak snu, nieregularne posiłki oraz brak ruchu [6]

Jak walczyć z uzależnieniem od Internetu?

Terapia osób zmagających się z cyberuzależnieniem polega przede wszystkim na pracy z psychologiem i przypomina leczenie choroby alkoholowej. Jak w przypadku każdego innego nałogu odstawienie osoby uzależnionej od Internetu będzie dla niej bolesne. Dlatego lepiej zapobiegać niż leczyć. 

Jeśli myślisz, że ty lub ktoś z twojego otoczenia, spędza zdecydowanie za dużo czasu w rzeczywistość wirtualnej, warto spróbować wprowadzić kilka zmian:

• stopniowo ograniczaj – spróbuj zredukować ilość czasu, jaką spędzasz w Internecie i częściowo zastąp tę aktywność innymi

• wyjdź do ludzi – przesiadywanie na czatach lub forach zamień na wyjście z przyjaciółmi

• zrelaksuj się – w walce z uzależnieniem mogą pomóc techniki relaksacyjne, takie jak joga czy medytacja

• znajdź sobie zajęcie – pomyśl o rzeczach (najlepiej bardziej czasochłonnych), które lubisz robić, a dostęp do sieci nie jest przy nich konieczny. Napraw rower, przemebluj pokój, posadź nowe kwiatki na balkonie lub w ogródku

• postaw na aktywność fizyczną – zapisz się na siłownię, sztuki walki lub taniec. Będziesz tam chodzić regularnie, a przy okazji rozładujesz napięcie psychoruchowe wynikające z odcięcia się od Internetu

• rozmawiaj – zamiast szukać ucieczki w sieci, podziel się swoimi problemami z bliskimi

Kontrolujesz czas, który spędzasz online?

Ustalasz sobie dni/ godziny offline?

Czy uważasz, że cyberuzależnienie to problem tylko ludzi młodych?

Czy znasz osoby, które mogą mieć problem z uzależnieniem od Internetu?

Źródła:

[1] Akmedcentrum

[2] Digital 2019

[3] Polscy internauci w maju 2020

[4] Uzależnienia behawioralne

[5] Zespół uzależnienia od internetu

[6] Uzaleznieniabehawioralne.pl